برای کسانی که روی پروژه‌های بزرگ آموزش مجازی کار نکرده‌اند، این پروژه‌ها با وجود بخش‌های متنوع و فراوانش می‌تواند به مانند یک ماشین روب گلدبرگ (a Rube Goldberg) به نظر برسد؛ ماشین بسیار پیچیده‌ای که برای عملیاتی بسیار ساده طراحی شده است!
مشتریانی که برای اولین بار با این پروژه‌ها سروکار دارند، همیشه از میزان هزینه‌ها متعجب می‌شوند و مدت زمان این کار را کمتر از مقدار واقعی آن تصور می‌کنند. تشکیل یک تیم آموزش مجازی عالی که برای شما بیشترین کارایی را داشته باشد اول به نیروی انسانی متخصص و سپس به ساختار و بودجۀ شما بستگی دارد.
در یک پروژۀ آموزش مجازی حداقل پنج نقش مختلف وجود دارد. باید مشخص کنید که این نقش‌ها در تیم آموزش مجازی شما چگونه ایفا می‌شوند. اگر می‌خواهید همۀ کارها در داخل سیستم انجام شود، باید فرایند خود را توسعه دهید و بفهمید چه کسی، چه کاری انجام خواهد داد. برعکس، ممکن است برخی از وظایف را درون سیستم نگه دارید و برای مهارت‌هایی که تیم شما ندارد (و ممکن است استخدام فرد دارای آن مهارت، منطقی نباشد) افرادی برای برون‌سپاری پیدا کنید.
بیایید به مسئولیت‌های اصلی مورد نیاز برای ایجاد یک تیم آموزش مجازی نگاهی بیندازیم.
1- مدیر پروژه (Project Manager)
هر ارکستر خوب نیاز به یک گرداننده یا رهبر دارد و این کار نیز از این قاعده مستثنی نیست. خلق ظاهر و القای حس درست، طراحی دورۀ آموزشی، مراحل مختلف و متنوع توسعه و ارزیابی دوره‌ها و... از جمله مواردی است که توسط مدیرپروژه پیگیری می‌شود. در پروژه‌های کوچک لزوماً به یک مدیر پروژه اختصاصی نیاز نیست، اما همچنان به شخصی نیاز دارند که انجام شدن درست تمام کارها را پیگیری کند.
صرف نظر از اینکه مسئولیت‌های مدیر پروژه را به چه کسی محول می‌کنید، قطعاً باید از نوعی فناوری برای رسم جدول زمانی انجام کار و نظارت بر نحوۀ صرف منابع استفاده کنید. گزینه‌های زیادی برای این کار وجود دارد، به طور نمونه MS Project (برنامه‌ای از شرکت مایکروسافت جهت مدیریت پروژه) مثالی مناسب است.
2- کارشناس موضوع (SME)
برای تفسیر اطلاعات محتوای آموزشی یا توضیح نحوۀ ارتباط آنها با اهداف پروژه نیاز به کمک کارشناسی دارید که این در واقع وظیفه کارشناس موضوع است. کارشناسان موضوع متخصصینی هستند که در دانش مورد نظر برای توسعه و ارائه در پروژۀ آموزشی، عمیق و به‌روز هستند.
یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های آموزش، اطمینان از مرتبط و ملموس بودن آن برای فراگیران است، در غیر این صورت آنها چیزی را که شما می‌فروشید، نمی‌خرند. این بزرگترین نقش کارشناس موضوع است. شما به تخصص آنها نیاز دارید تا محتوا و ابزارها را دقیق و مرتبط کنید.
3- طراح آموزشی (Instructional Designer)
طراح آموزشی به جمع‌آوری اطلاعات از کارشناس موضوع و سایر کارشناسان کمک می‌کند، محدوده و ترتیب مناسبی را برای ارائه محتوا تعیین می‌کند و ابزار طراحی آموزشی مانند استوری‌بوردها را ایجاد می‌کند. مهم نیست که گرافیک شما چه‌قدر جذاب باشد، یا توسعه‌دهندگان آموزش مجازی شما چه‌قدر عالی هستند، اگر دوره به گونه‌ای طراحی شود که در خدمت فرآیند یادگیری نباشد، دورۀ موفقی نخواهید داشت، بنابراین طراح آموزشی بدون شک مهمترین چرخ‌دندۀ ماشین آموزشی شماست.
به تمام دوره‌های وحشتناک، خسته‌کننده و بی ثمرکه در این سال‌‌ها گذرانده‌اید فکر کنید حالا به یک دورۀ عالی که گذرانده‌اید بیندیشید، دوره‌ای که واقعاً از آن لذت برده‌اید و جایی که واقعا چیزی یاد گرفته‌اید. تفاوت بین این تجربیات عمدتاً به توانایی طراح آموزشی برای دریافت محتوا از بیرون و انتقالِ بامعنا و قابل فهم آن به فراگیران برمی‌گردد. آنها کسانی هستند که می‌توانند به انبوهی از محتوای بی‌جان خیره شوند و به آن جان ببخشند.
4- طراح گرافیک (Graphic Designer)
درست است که یک دورۀ بی نقص حتما باید از لحاظ محتوای آموزشی کامل باشد، اما اگر دوره‌ای طراحی کنید که به نظر قدیمی می‌رسد یا از گرافیک‌های تند استفاده می‌کند، کاربران آن را حذف می‌کنند. همۀ ما عبارت مربوط به اهمیت اولین نگاه را شنیده‌ایم، این در مورد دوره‌های آموزشی نیز صدق می‌کند. اگر یادگیرندگان خود را به سرعت جذب نکنید، آنها را از دست خواهید داد و احتمالاً هرگز نخواهید توانست آنها را برگردانید.
گرافیک در یک دورۀ آموزشی فراتر از تصاویر است و شامل طرح‌های رنگی، هم‌سویی با دستورالعمل‌های برندسازی و یک رابط کاربری بصری مناسب نیز می‌شود. ظاهر محصول و احساسی که در مخاطب ایجاد می‌شود باید ارزش‌های دوره را منعکس کند. آیا مخاطب تصویرسازی را ترجیح می‌دهد یا عکس‌های واقعی را؟ طراحی مدرن را می‌پسندد، یا خواهان ارائۀ تصویری سنتی‌تر است؟پاسخ گرافیکی به این گونه پرسش‌ها بسیار مهم است.
البته وقتی صحبت از گرافیک آموزشی می‌شود، مسلماً این طراح آموزشی است که جهت کلی را ارائه می‌دهد. اما کسی که لازم است آن را اجرا کند و همه چیز را حرفه‌ای جلوه دهد، یک گرافیست حرفه‌ای است. البته اگر بودجۀ کافی نباشد یا پروژه کوچک یا حتی یک بار مصرف باشد، می‌توانید نقش گرافیست را با نقش طراح آموزشی یا با نقش توسعه‌دهنده ادغام کنید یا از الگوهای آماده و طرح‌های گرافیکی موجود استفاده کنید. پروژه‌های بزرگ می‌توانند ظاهر سفارشی و جذاب‌تری داشته باشند و مطمئن شوید که با افزایش تعامل بصری، بهترین کار خود را به مخاطب ارائه می‌دهید.
5- برنامه‌نویس آموزش مجازی (eLearning Developer)
برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان کسانی هستند که کدهای برنامه را می‌نویسند، محتوا را در ابزارهای آموزش مجازی وارد می‌کنند، تعاملات و فعالیت‌ها را ایجاد می‌کنند، همۀ اجزای مفید را وارد کرده و سپس دوره را منتشر می‌کنند. اینها کسانی هستند که در نهایت دیدگاه طراح آموزشی را روی صفحه‌نمایش به اجرا درمی‌آورند.
در گذشته، توسعۀ آموزش مجازی بیشتر شبیه یک جعبۀ سیاه بود. ایجاد هر چیز جالب نیاز به استفاده از ابزار توسعه adobe flash player داشت که اغلب مانعی واقعی برای ورود ایجاد می‌کرد. این روزها ابزارهای ایجاد آموزش مجازی خوب مثل Adobe captivate، Camtesia، Ispring، Domin Know، Articulate Storyline و غیره، بسیار قابل دسترس‌تر هستند.
از طرف دیگر به کمک توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان می‌توانید پلتفرم آموزش مجازی اختصاصی (LMS) خود را تولید کنید که در نتیجه به مدیر LMS نیاز خواهید داشت. در صورت داشتن LMS، دوره‌های آموزش مجازی در آن بارگذاری می‌شود و مدیر LMS تنظیمات و دستورالعمل‌های LMS را ارائه می‌کند، تنظیمات شیوۀ انتشار را برای توسعه‌دهندگان ارسال کرده، فهرست فایل‌ها و پروتکل‌های مدیریت فایل را تعریف می‌کند و به عنوان یک منبع داخلی برای هرگونه عیب‌یابی فنی عمل می‌نماید.
در نهایت، آموزش مجازی یک فناوری است، و اگر در آن جایی برای اشتباه باشد، قطعا فردی آن اشتباه را مرتکب خواهد شد. به همین دلیل، مطمئن شوید که یک ساختار پشتیبانی وجود دارد تا زمانی که کارها خراب می‌شوند، فراگیران بتوانند با کسی تماس بگیرند.
همان‌طور که توضیح دادیم، حداقل پنج نقش متمایز در فرآیند ایجاد آموزش مجازی وجود دارد، اما شما لزوماً به یک نفر برای هر نقش در تیم ایده‌ال آموزش مجازی خود نیاز ندارید و گاهی اوقات به چند نفر برای یک نقش نیاز خواهید داشت. در مواقع دیگر ممکن است از یک نفر بخواهید چندین نقش را ایفا کند. بیشتر اینها به حجم آموزشی که می‌خواهید تولید کنید، بودجۀ شما، اولویت‌های آموزشی و میزان برون‌سپاری وظایف بستگی دارد. هر یک از این تصمیمات دارای مزایا و معایبی هستند که باید در جای خود مورد بحث و بررسی قرار بگیرند.
ویراستار : مریم نوری‌نیا